Komşu Kelimesi Türkçe Mi? Bunu Düşünürken Kafayı Yemek Üzereyim!
Bursa’dan İzmir’e taşındığım ilk günden beri hayatımda bazı kelimelerin anlamı değişti. Mesela “komşu”… O kadar sık duydum ki bu kelimeyi, bir noktada aslında ne anlama geldiğini unutmaya başladım. Herkesin komşusu var, herkesin komşusuyla bir ilişkisi var ama, dur bir dakika… Komşu kelimesi Türkçe mi? Bu soruyu gerçekten kendime sordum ve sonucunda kafamda bir fırtına koptu. Hadi gelin, bu kelimenin kökenini araştırırken yaşadığım küçük delilikleri birlikte inceleyelim.
Komşu: Bir Kelime, Bin Duygu
Komşu… Bu kelime herkesin hayatında önemli bir yere sahip. İster apartman dairesinde, isterse lüks bir villada yaşıyor olun, komşularınız hep vardır. Kimisi çok cana yakındır, sürekli kahve içmeye davet eder, kimisi ise gölgede kalmaya çalışan biri gibi apartmandan hiç dışarı çıkmaz. Ama hangi komşu türü olursa olsun, her biri bir şekilde yaşamımıza etki eder.
Ve ben, sabahları apartmanımızdaki o “ağır” sabah sohbetlerine kulak misafiri oluyorum. Çünkü bazı komşular var ki, sanki Türkçeyi yeniden icat etmeye çalışıyorlar. O sabah sesli bir şekilde “Komşu, yeni tüp taktırdım!” dediğini duyduğumda, bir an durup düşündüm: “Komşu kelimesi Türkçe mi?” Hani bu kadar evrim geçirmiş bir kelime, ne kadar “yerli” olabilir ki? İşte tam o noktada kelimenin kökeni hakkında bir araştırma yapma isteği doğdu bende.
Türkçe Mi, Değil Mi? Komşu Kelimesinin Kökeni
Yoksa gerçekten komşu kelimesi Türkçe mi? Sadece bizim dilde mi var? Araştırmalar gösteriyor ki, “komşu” kelimesi aslında eski Türkçe’ye dayanıyor. Fakat, asıl kökeni Arapçaya dayanıyor. Arapçadaki “jār” (جار) kelimesi, “yakın çevre, komşu” anlamına geliyor. Yani, kelime aslında Türkçe’den çok daha eski bir geçmişe sahip.
Ama bu durumda biraz şüpheye düşüyorum. Yani, komşu kelimesi Arapçadan geçmişse, o zaman her gün sabahleyin “Komşum, kahvaltıya gelir misin?” dediğimizde, aslında başka bir kültüre ait bir kelime mi kullanıyoruz? Bunu sorgulamak gerek. Yoksa bütün bu yıllardır yaptığımız komşuluk ilişkileri, kelime seçiminden dolayı yanlış mı? Hadi, biraz eğlenceli bir diyalogla bunu size açayım:
Ben: “Komşu, şu çamaşır tellerini biraz daha geride çeksen ne olur?”
Komşum: “Komşum, sana bir şey demek istiyorum, bu kadar Türkçe konuşmam gerekmiyor muydu? Aslında ‘jār’ desek daha mı doğru olurdu?”
Ben: “Yani bir de komşu, o zaman nasıl olsa ben de eski Türkçe’den sayılırım. ‘Jār’ diyelim ama sonra ben seni ‘ahiret komşum’ ilan edebilirim, dikkat et!”
Ve işte böylece, komşuluk ilişkileri yerine kelimelerin kökenini araştırmaya başladım.
Komşuluk İlişkisi: Türkçe’nin ve Yaşamın Karışımı
Komşu kelimesinin kökenine baktık ama işin eğlenceli tarafı burada başlıyor. Çünkü, “Komşu kelimesi Türkçe mi?” sorusunun cevabını bulduğumuzda, kelimenin kullanımı ve anlamı üzerinde de bir sürü farklı kültürel özellik keşfetmeye başlıyoruz. Bütün bu “komşuluk” ilişkileri, sadece bir dil meselesi değil; aynı zamanda toplumları birbirine bağlayan bir yapıdır.
İzmir’de komşuluk ilişkisinin bir başka boyutunu görmek mümkün. Burada, sanki komşular birbirinin uzantısıymış gibi yaşar. Hani o sabah kahvesini içerken bir komşu gelip “Nasılsın?” demek yerine, “Kahveyi tazeleyeyim mi?” diye sorar. Evet, burada kelimenin kullanımı biraz daha samimi, biraz daha içten. Ama bu samimiyetin bir ölçütü olmalı mı? Yani “komşuluk” dediğimiz şeyin sınırları nerede başlar ve nerede biter?
Bir de, komşu kelimesinin, iş yerindeki “iş arkadaşları” için de kullanıldığını gördüm. Yani “komşu” bir sosyal sınıf, bir topluluk, bir kültür mü yaratıyor? Herkesin bir komşusu vardır ama aslında “komşu” olmak, en başta birbirine yakın olmaktır. Kişisel sınırların içinden çıkmak demek. Bununla ilgili eğlenceli bir sohbet yapabiliriz:
Ben: “Komşu, ne zamandır birbirimize bu kadar yakın olmamıza rağmen, hala birbirimizi anlamadık.”
Komşum: “Evet, komşu, çünkü komşulukta da bir sınır vardır. Ne kadar yakın olsak da, bir noktada herkesin ‘mesafesi’ vardır.”
Komşu Kelimesi Türkçe mi? Sorusuna Son Söz
Sonuçta, komşu kelimesi, bizler için öyle bir hale gelmiş ki, ister Türkçe ister başka bir dilin etkisi olsun, anlamı bizde hep aynı. Komşu, sadece yanınızdaki kişi değil, hayatınıza biraz neşe, biraz gürültü, biraz da zaman zaman zıtlık katan bir karakter.
O yüzden, komşu kelimesi Türkçe mi, değil mi, buna çok takılmayın. Komşu, bence bir “yazılım” gibi, her dilde yeniden şekillenen bir kavram. Sadece “yakınlık” demekle bitmez, bazen de “yabancı” olursunuz. Belki de her dilde farklı bir anlam taşıyor, ama biz buna yine de “komşu” diyoruz. İster Türkçe, ister Arapça, önemli olan, komşumuzla ilişkimizin ne kadar sıcak olduğudur. Hem zaten kim bilir, belki bir gün “komşu” olduğumuz kişiye sadece “jār” diye sesleniriz.